خداوند متعال سرنوشت انسان را بگونه ای رقم زده كه در دامن طبیعت رشد كند و بطور كلی بدان نیازمند باشد و مظاهر طبیعی نیز به عنوان مواهب الهی در خدمت انسان قرار گرفته تا نیازهای او را برآورد و زمینه ساز بقا و حیات او باشد.

در قرآن كریم افزون بر 750 آیه به پدیده های طبیعی اشاره داشته و بیش از 10 درصد آیات این كتاب به موضوع طبیعت اختصاص یافته است.

سفر به جوامع دیگر و آشنایی با نقاط ضعف و قوت فرهنگ های حاكم بر دیگر جامعه ها، سبب ایجاد روشن بینی و دانایی و گسترش دید و بینش در شخص می شود، به همین جهت در آموزه های اسلام سیر و سفر مورد تشویق و سفارش قرار گرفته است تا آنجا كه قرآن كریم بارها مسلمانان را تشویق می كند تا به سیر و سیاحت بپردازند و با فرهنگ های مختلف و برداشت های گوناگون از زندگی در اقوام و ملل دیگر آشنا شوند.

در قرآن كریم نه تنها سیاحت به سبب آثار و فایده های فراوان آن امری مباح شمرده شده، بلكه ترك آن دستكم برای گروهی از انسان ها مورد سرزنش و توبیخ قرار گرفته است.

آیاتی كه ترك سیاحت را سرزنش می كنند البته خطاب همه یا بیشتر اینگونه آیات، كافران و ستیزه گران با حق است از جمله در آیه 45 سوره فاطر كه می فرماید: آیا در زمین گردش نمی كنند تا بنگرند به چگونگی سرانجام كسانی كه پیش از ایشان زندگی می كردند و از ایشان نیرومندتر بودند.

همچنین در آیه 46 سوره حج نیز سیر و سیاحت را سبب تعقل و اندیشه و بالا رفتن سطح آگاهی و بینش انسان دانسته یعنی همان عنصری كه بی تردید سنگ بنا و شالوده رشد و توسعه زندگی انسان در ابعاد گوناگون فرهنگی، سیاسی و اقتصادی است.

در آیات قرآن هدف از سیر و مسافرت، پند و عبرت گیری از گذشتگان اعلام شده و در برخی آیات به هدفی فراتر از این برمی خوریم و آن اندیشه و مطالعه در عالم خلقت و آگاهی یافتن از چگونگی آفرینش و شگفتی های آن است از جمله در آیه 20 سوره عنكبوت كه می فرماید: قل سیروافی الارض فانظروا كیف بذا الخلق.

آیاتی كه به سیاحت و جهانگردی شماری از انسان های برگزیده و الهی اشاره می كند مانند آیات 82 تا 98 سوره كهف است كه به سیر و سیاحت 'ذوالقرنین' می پردازد. داستان این شخصیت الهی كه باید او را قهرمان جهانگردی نامید با آیه 'ویسالونك عن ذی القرنین قل سائلو علیكم منه ذكرا' آغاز می شود.

در روایاتی دیگر مسافرت مورد تشویق قرار گرفته و فواید معنوی و مادی آن یادآوری شده است از جمله در حدیث نبوی آمده است: مسافرت كنید تا سلامتی و عافیت یابید، مسافرت كنید تا بهره مند شوید.

علامه امینی(ره) درباره سفر و مسافرت فرموده اند: من اگر مرجع بودم و وجوهات شرعی به دست من می رسید همه را به طلاب می دادم تا سفر كنند. می گفتم بروید و جهان و انسان را بشناسید.

حضرت علی(ع) در زمینه برخورداری از تفریح سالم می فرماید: خردمند از شهری به شهری (و از كشوری به كشور دیگر) نمی رود مگر برای یكی از این سه چیز: كسب حلال برای گذراندن زندگی، گام نهادن در راه آخرت و برخورداری از لذت حلال.

رسول گرامی اسلام(ص) نیز در خصوص دیدار خویشان(صله رحم) می فرماید: به همه افراد امتم به حاضر و غایبشان حتی آنان كه در رحم مادر و پشت پدرانشان هستند، سفارش می كنم كه به خویشان خود بپیوندد هر چند یك سال راه پیش رو داشته باشند.

امام باقر(ع) در این باره می فرماید: صله رحم، خلق را نیكو، دست را با سخاوت و نفس را پاكیزه می گرداند روزی را افزون می كند و مرگ را به تاخیر می اندازد.

یكی دیگر از هدف های سفر در اسلام، زیارت عتبات عالیات است كه توشه اندوزی برای آخرت هر مسلمانی است كه در اسلام نیز بسیار به این امر تاكید شده است.

امام رضا(ع) درباره زیارت مقبره مقدس امامان معصوم(ع) می فرماید: هر امامی بر گردن دوستان و پیروان خود عهد و پیمانی دارد. این عهد و پیمان هرگز بریده نمی شود. این عهد آن گاه به كمال خود می رسد كه آرامگاه امام خود را زیارت كند پس هر كس كه امام خود را با رغبت زیارت كند و آنچه را كه آنان به آن فراخوانده اند تصدیق كند آنان او را در قیامت در پیشگاه خداوند شفاعت خواهند كرد.

براین اساس، زیارت از موثرترین سفرهای عبادی در اسلام است و هر مسلمانی توفیق زیارت امامان(ع) را آرزو می كند تا خود را از سرچشمه جوشان معنویت آن بزرگواران سیراب سازد.

بی گمان سفر به كشورها و سرزمین های گوناگون بویژه كشورهای با تمدن، انسان را با رهاوردهای تمدن بشری آشنا می سازد و امتیاز تمدن های بشری را به مردم نشان می دهد و افق هایی ژرف و گسترده فراروی انسان می گشاید.

فراهنگ ** 1883 ** 1071